Nukannguup Kalaallit Nunaanni inuit siulliit tikeraarpai

Massuma inoqarsimanera erseqqippoq. Assiliisoq: Nukannguaq Mathiesen

Issittumi inoqajuitsoq

Nukannguup ilinniarnermini itsarnisarsiorneq nunasisarnerlu soqutigisarillualerpai. Immikkoortortamilu pisortap nunatta avannaarsuanut ilisimatusarluni misissuiartoqataasoqarsinnaasoq ilinniartunut nalunaarutigimmagu peqataanissaminut ingerlaannaq qinnuteqarpoq – toqqagaallunilu.

Maanna Pearylandimiittumi Wandel Dalimiippoq, Qalasersuarmit kujammut 1000 kilometeringajattut ungasitsigisumiittumi. Ullumikkut tamanna issittumi inoqajuitsuuvoq. Takorlooruminaakkaluaqisoq itsarsuaq inoqarsimavoq.

Tamaanimiut ukioq naallugu tupermiuusarsimapput. Taakkua tuperfigisarsimasaasa amiakkui ilisimatusartut misissuiviginiagaasa ilagaat.

Inuit taakku itsarsuaq Independencekulturimeersunut, Dorsetkulturimeersunut Thulekulturimeersunullu, Alaskamiit Canadamiillu Kalaallit Nunaannut nunasisunut, ilaasimapput. Kalaallit Nunaanni nunasisut siullersarisimavaat, ukiullu 4.500-t matuma siorna ilaatigut Jørgen Brønlund Fjordimi Independence Fjordimilu nunasisimapput. Umimmannik, ukallinik, timmissanik miluumasunillu imarmiunik nerisaqartuusimapput.

Sooruna peerussimasut? Peerunnerat silap pissusiata allanngorneranik pissuteqarsimava? Ilisimatusartut tamannattaaq pillugu misissuissapput kinnganernik – tassa ujaranngornernik – misissugassanik tatsip naqqaniittunik peersinermikkut.

Nukannguup suliassaasa ilagaat inoqarsimaneranik uppernarsaatinik nalunaarsuineq. Assiliisoq: Nukannguaq Mathiesen

Tuperfiusimasumi ujaqqat siumorneqartut

Juulip naanerani aallarput. Taava sapaatip-akunnerini sisamani angalapput. Nuummiit Kangerlussuarmut, tassanngaanniit Københavnimut, Oslokkoorlutik Svalbardimut naggataatigullu Station Nordimut angalapput. Maannalu apuuffissaminni Wandel Dalimi tammaarsimaffimmiipput.

Toqqit nappararneqarsimapput, ilisimatusartullu ullaakkut gummibåderlutik kangerlummi ilorpartertarput.

Itsarnisarsiuut suliassaraat illukunik, qimatulivinnik sumiiffinnillu pisoqarfiusimasunik allanik tamanik nalunaarsuinissaq. Aamma misissugassanik katersisarput assiliisarlutillu. Ukiullu tusindit arlallit matuma siorna maani inoqarsimanera erseqqippoq. Ujaasinertik aallartilaaginnarlugu tuperfiusimasumi ujaqqanik siumuipput. Toqqit qangali peerutereerput – ujaqqanilli taakkunannga erseqqippoq kinguaariippassuit matuma siornatigut inuit piniartuunermikkut maani inuusinnaasimasut. Inuit taakkua inuuinnarumallutik pinngortitamik paasinnissinnaassusertik pinngitsoorsinnaanngilluinnarsimavaat.

Wandel Dal Project pillugu

Wandel Dalimi suliniutigineqartoq aallartinneqaqqamminngilaq.

Ukiut marluk matuma siorna tamaanga ilisimatusariartortoqarpoq, aamma nuna tamanna siornatigut assiliorneqarsimavoq. Sulili naluarput inuit avannarpasinnerpaami inuusimagunartut sooq peerussimanersut.

Taamaattumik maanna ilisimatusariaqatigiit tamaani allamik aallaaveqarlutik nalunaarsueqqissapput.

Itsarnisarsiuut sumi inoqarsimaneranut takussutissanik ujaasissapput, paleoklimatologillu itsarsuaq silap pissuserisimasaanik misissuissapput.

Ilisimatusartunik assigiinngitsunik sulialinnik peqataatitsinikkut ilisimasat Pearylandimeersut kiisami imminnut atassuserneqarsinnaanissaat neriuutigineqarpoq.

Nukannguaq itsarnisarsiuut Frederik Fuuja Larsen, Christian Koch Madsen aamma Mikkel Myrup Nunatta Katersugaasivia aamma Allagaateqarfianeersut tammaarsimaarfimmeeqatigai. Ullualuit kingorna peqataasut sinneri ilanngupput. Assiliisoq: Nukannguaq Mathiesen

Qisuit aamalinerit umimmaallu saarngi

Ilisimatusartut nassaavisa ilagaat tamaani nunassissimasut killuliaannit qisuit aamalinerit umimmaallu saarngi, taakkulu pisoqaassusilerneqarniassammata nassiuppaat. Nukannguaq Mathiesenip tupermi silataani tatsimut isikkivilimmi ingilluni sikikkami kamippammi ujaqqat sannakui itersaliorneqarsimasoq takulerpaa. Taanna ukiorparpassuit matuma ujaqqat sannakui atorlugu inummit itersalineqarsimasuuvoq – taava eqqarsaatai sarsualersimapput:

“Qanoq nuannertiginera oqaluttuarisinnaanngilaraluunniit,” imunga isigaluni qungujulaarluni oqarpoq.

“Qanoq attaveqatigiittarsimappat? Silarsuarmut qanoq isiginnittaaseqarsimappat? Taavaniikkatta sunut tamanut ungasissumiippugut, piffissamilu sivikitsuaqqami pisoqangaatsiarpoq. Taamaattumik eqqarsaatit uagutsinnut ullumikkut inuusunut qanoq akornutaatigisarnerat soorunami eqqarsaatigilerpara. Pilersaaruterpassuaqartarpugut, ulluinnarni uippakajaartarpugut. Sivisuumik illoqarfissuarmiissimagaangatta pinngortitarsuarmiinnissaq pisariaqartittarparput.”

“Oqanngilanga taamanikkut inuuneq ajornannginnerusoq. Taamanikkulli inuit inuuissorsimapput.”

Ujaqqami qernertumi itersalineq – ukiorpassuit matuma siorna inuup ujarak taanna suliarisimavaa. Assiliisoq: Nukannguaq Mathiesen

Misilittakkat kinguaariinniit kinguaariinnut ingerlateqqinneqartarput

“Misilittakkat kinguaariinniit kinguaariinnut ingerlateqqinneqartarsoraakka. Ilisimasanut tamanut tunngaviusarput. Meeraallunga Ilulissani aananniikkaangama amernik mersortoq qimerloortarpara. Isiginnaartarpara. Tamannalu mersornermik soqutiginnilissutigisama ilagaat, 20-llu sinnilaarlugit ukioqarlunga Sisimiuni Kalaallisuuliornermik Ilinniarfimmi ilinnialerpunga.”

“Eqqarsaatigisalerparali allalersuinernut, kilunnut, qalipaatinut atortorineqartunullu suut pissutaallutillu tunngaviunersut. Sooq taamatut isikkoqarpat, kulturimillu qanoq ittumit ilusiligaappat?”, oqaluttuarpoq.

Taamaattumik Ilisimatusarfimmi ilinnialerpoq – taamaattumillu maanna tuperfiusimasuni ujaqqat akornanniitilluni Kalaallit Nunaanni inuit siulliit paasiniarsarai.

Kalaallit Nunaanni inuit siulliit qangarsuummalli qanganngoreerput. Ukiorparpassuilli ingerlareeraluartut ilinniarfigilluarsinnaagunarpavut – silap pissusia pillugu aamma pinngortitarsuarmut naleqqussarluni inuuneq inuuniarnerlu pillugit.

Nukannguup misissugassanngortitamik misissuivigeqqissaarneqarnissaat massakkorpiaq utaqqivaa.

Taamatut angalaqataaqqikkusussagaluarpit?

“Ilaana! Soorunami ilaarusussaanga. “