IlinniartitaaneqIlisimatusarneqKalaallit Nunaat

Ilinniartitaaneq ilisimatusarnerlu Kalaallit Nunaanni imminut pilersulernissamut aqqutissiuussipput

Illoqarfimmiumut Narsarsuarmi, maaniinnaq nunap qaaniittut qaqortorsuit imusat immaqa takullugit eqqumiiginartassapput. Tassaapput taakku Kalaallit Nunaanni immitsinnut pilersorsinnaanissatsinnut neriulluaatit. 

 

Allaatiginnittoq Uffe Wilken, Polarfronten

 

Sooq kalaaleq atuisoq nioqqutissanik eqqussugaannarnik qinigassaqartinneqassava, ukulumi akisusinnaaq immaqalu illernarnerpaanatik? Kalaallit politikeriisa isumaat malissagaanni, tamanna ukiualit qaangiuppata utuukkunnaarsimassaaq. Politikerit anguniagaqarput, kalaallit imminnut pilersorsinnaanngornissaannik, nioqqutissiassatigut aaliangersimasutigut. 

  

´Kalaalimernit´ kalaallip ´ilamerna` uagutsinnut nerisarisugut? 

Ukiuni kingullerni annertoorujussuarmik, nerisassatsiguinnaanngitsoq aammattaaq nerisassiornitsinni akuutissat suut atortarnerlutigit, ukkatarilernikuuagut, suliniutinik aallarniinermik kinguneqartitsisumik soorlu FoodLab Greenland aamma NERISA- an Arctic Food Cluster. Inunni tamani nerisassaq soorunami qitiutillugu isumaqartinneqarpoq, kisianni Kalaallit-Nunaanni, nerisassarput pugutaasamut niusassaannartut isiginngilarput. Nunalerineq pillugu Siunnersuisoqatigiinni siulittaasunngorlaap Natuk Lund Olsenip oqarneratut:  

  

”Kalaallit nerisassaatigut ataatsimut taaguuteqartippagut `Kalaalimernit`. Oqaatsip isumaa malissagaanni immaqa ima taasinnaavarput `kalaallip ilamerna`. Imaappoq immitsinnut nerisarisugut. Annikinngitsumik pikkunartumillu, kinaassutsitsigut ilisarnaatitsinnik naqissusiivoq, Kalaallit Nunaanni  taagueriaatsigut, oqaatsinillu atueriaaserput, aallaavigissagaanni.”  

Nammineerluta nioqqutissiaatitsinnik amerlisaarusukkutta, nioqqutissiorsinnaasunik pisariaqartitsivugut. Nunatta Kujataani savaatillit savanik, naatsiianik, naatitamininnguarnillu soorlu ruuanik pilersorpaatigut. 2019´mi Greenlandic Greenhouse aallarnerpoq – suliffeqarfik naatitanik naatitsisartoq- Nuummi neriniartarfinnut niivertarfinnullu salatinik nutaanik pilersuerusuttoq. Kisianni imminut pilersulivittoqassappat, nunalerinikkut ineriartortitseqqaartariaqarpoq, taamaattumik taamani Naalakkersuinikkut aqutsisunit ´Nunalerineq pillugu periusissiaq 2021-2030´ akuersaarneqarpoq. Periusissiami anguniagaliussat qulingiluat, Nunalerineq pillugu Siunnersuisoqatigiit, aallarnertiterniarlugit ulapputileruttorput. 

  

Suliassartaanik tulleriissaarinissaq pillugu, Natuk Lund Olsen, oqarpoq:  

  

”Ataatsimut isigalugu, Naalakkersuinikkullu inuiaqatigiinnilu, nunalerineq imminullu pilersorneq, ukisiffigineqarlutik, eqqumaffiginiarneqartorujussuupput. Taamaattumik Siunnersuisoqatigiit tungitsinniik kaammattuerusuppugut, sorlaqarfianiik, suliniut aallartiffigissagipput, tassaasorlu Savaatilinngorniatut ilinniagaq. Ilisimmaarivarput sammisaq piffissamik annertuumik atuiffioqqaartariaqassasoq, ilinniagaq pilerinarsartariaqarpoq, taamaaliunngikkutta nunalerisussaarullutalu nutaanik aallartitsisussaarutissaagut.”  

 

Savaatilinngorniarneq, inuussutissarsiutiginiarlugu ilinniagaavoq, ukiunillu pingasunik sivisussuseqarluni, Narsami INUILI´p ataani ingerlasuuvoq, savaatilittut nunaatilittullu ilinniagaq sammiveqarpoq. Ilinniarnerup ilaani sungiusariartortoqartarpoq Norgep avannaanut Islandimimulluunniit, ukiorlu ataaseq Upernaviarsummi Ilinniarfimmi atuartarput. Ilinniarfik Qaqortumiit kangimut 7 km missaani inissisimavoq, arfinilinnik ilinniartuuteqarsinnaalluni. Ukiunili kingullerni ukiumut pingasuinnarnik ilinniartuutitaartarpoq. Ilinniakkamut nutarsaaniarnermut anguniagaavoq, ilinniarfiup nutarsaavigineqarnissaa, illutai aserfallaqqammata.  Natuk Lund Olsen oqarpoq:  

  

”Naalakkersuisut kaammaattorusuppagut naliliiffigilaaqqullugu, savaatilinngorniartarneq Inuilip tigummiinnassaneraa, imaappasimmat, pissutsit assigiinngitsut qiviassagaanni, soorluuna ilinniarfiup inissisimanera ingerlatsivimminut ungasippallaalaartoq.”   

Salaalit containerimi 

Savaasat savallu nerisassaqartinneqartariaqarput. Taava tassunga killikkatta taakku imusarsuit qaqortut eqqaariikkagut tikippagut, Narsarsuarmiittoqarlunilu Kalaallit-Nunaata Kujataata ilaaniittoqartiterpoq. Ukiumut naatissinnaasimasat apeqqutaatillugit, nerukkaatissanik tikisitsisarpugut 30%´miik 66% angullugu. Taamaattumik namminerisatsinnik naatittakkagut annertuninngortissinnaagutsigit, tapiuterujussuussagaluarput. Tamatuma angutserneranut iluaqutaassagaluarpoq nunaatinik ukiumut marloriarluni naggorissaasoqartarsinnaagaluarpat, nunaatillit ikittuinnaat ullumikkut tamatuminnga ingerlatsisaramik. Ukiuni kingullerni pingasunngortuni, Aarhusimi Ilisimatusarfik/Aarhus Universitet, Pinngortitaleriffik Nunalerinermillu Ilinniarfik, ivikkat assigiinngiitsut qaarsummiillu mangiaat, Upernaviarsummi fabrikkimi sanaanik naggorissaataasartunut kalkimullu, sanilliunneqarsinnaasunik, misileraaffigivaat. Saniatigut qeqqussat naggorissaatissatut misileraaffigineqarput, misileraanerit tamarmik annertunerusimik pissarsisalersinnaanermut siuarsaataasinnaasussatut, siunnertaligaapput. 

  

Upernaviarsuk kisiartaanngilaq misileraaviusuni. Septemberi 2021´mi Greenlandic Greenhouse Nunat Avannarliit Siunnersuisoqatigiiffiata avatangiisinut tunngasunut nersornaasiutagaannut, innersuunneqarpoq uku oqaatsit tunngavigalugit ”… Greenlandic Greenhouse avatangiisinik mianerinnillutik  silallu pissusiata allanngoriartornerata akiorniarneqarneranut iluaqutaasumik tunisassiorsinnaanertik takutippaat, Kalaallit Nunaannilu piujuaannartitsineq aallaavigalugu inuussutissanik tunisasiortoqarsinnaaneranik takutitsillutik.”  

 

Suliffeqarfinngooq avatangiisinut tunngasunut nersornaaserneqassaguni, taama suliffearfimmik piginnttoq Niclas Birkely KNR´mut oqaaseqaammi oqaatigaa, naatitat naatitanik allanik ilaartulerumaarlugit – tomaatit, jordbærit, agirkit pupiillu. Tungaanut salaatit naasullu mamarsaatissat kisimiikkallarput, soorlu Natuk Lund Olsenip oqarneratut:  

  

”Pisiniarfinni pisiarisartakkatsinniik affaannarmik akeqarlutillu nutaat – mamarnerujussuullutillu”. 

  

Attavissaq: Natuk Lund Olsen

 

Aallerfik: Landbrugsrådi (augustusip 2´t 2021 pilersut). 

   

Aalerfik:  Nunalerineq pillugu periusissiaq 2021-2030 (augustusip 2´t 2021´meersoq).  

  

Iserfissat : FoodLab Greenland 

  

Fåreholdererhvervet er i positiv udvikling Sermitsiaq, 21. juli 2021  

  

Greenlandic Greenhouse 

 

–

Una allaatigisaq Polarfrontip immikkut Arctic Hub pillugu sammisaaneerpoq. Arctic Hub aamma Polarfronten suleqatigiinneratigut saqqummersinneqarpoq.

Paasissutissat piviusut
Nunalerineq pillugu Siunnersuisoqatigiit nunalerinermi apeqqutit pillugit Naalakkersuisut sinnerlugit siunnersuisartuuvoq. Nunalerineq pillugu Siunnersuisoqatigiit suliassat aalajangersimasut Naalakkersuisunit suliakkiissutit suliarisarpai, aammalu Kalaallit Nunaanni nunalerinermi malittarisassiornermi iliuusissanik nutaanik Naalakkersuisunut innersuussuteqarsinnaalluni. Taakkua saniatigut nunalerinermut tunngasutigut apeqqutit Naalakkersuisunit suliareqqitassatut tunngavissaqanngitsut qaqissinnaasarpai.
Assitaliussat
Upernaviarsummi, ukioq 2021 foto: Natuk Lund Olsen
Illu naatitsivittut sulluliaq, Upernaviarsummi, 2014 assinik toqqorsivimmiik: Uffe Wilken
Upernaviarsummi, 2014 assinik toqqorsivimmiik: Uffe Wilken
Illu naatitsivik, Upernaviarsummi assinik toqqorsivimmiik: Uffe Wilken
NERISA – Issittup pissarititaanik nerisassiat screenshotseq Uffe Wilkenimit
Savat, Upernaviarsummi isiginnaagassiaaraq: Natuk Lund Olsen