Ilisimatusarneq pissanganartoq saqqummiunneqalersoq

Kalaallit Nunaanni ilisimatusarneq ingerlanneqartorujussuuvoq. Matumani najukkami suliniutit ingerlanneqartut pilersaarutigineqartullu, Covid-19, aarrit aamma »Old friends« – ikinngutitoqqat pillugit ilisimasanik nalilerujussuarnik pissanganartunillu tunniussaqartullu, ilaat takuneqarsinnaapput.

Allaatiginnittoq Niels Ole Qvist. Assiliisoq Leif Josefsen

Una allaatigisaq, siullermik aviisi paasissutissiissut “Ilisimatusarneq tamanut” Arctic Hub-imit, Sermitsiaq.AG suleqatigalugu, pilersinneqartumi saqqummersinneqarpoq.

Sooq taama ingerlalluartigisoqarsimava?

(NOQ) Covid-19 suli qaangiuteqqajanngilaq, ilisimatusartullu nappaatip qanoq ineriartorsimaneranik malitsigisaanillu nalilersuileruttorput. Aamma Kalaallit Nunaanni. Ph.d.-mik ilisimatusartoq, Ilisimatusarfimmi aamma Syddansk Universitetimi ilinniartuusoq, nappaalanersuup immikkoortortaasa misissuiffiginissaannut 2,4 millioner koruunit missinginik aningaasaliiffigineqarsimavoq.

– Tunillatsissimasut taama ikitsiginerinut pissutaasut tassaassangatinneqarput nunap killeqarfiinik pilertortumik matooraaneq angalanernut killilersuinertalik, misissugassanik tigooraasarnerit kiisalu innuttaasut peqqissuunissaannik suliniutit allat. Tamanna Issittumi nunarsuarmilu pissutsit eqqarsaatigissagaanni asseqanngilaq. Kalaallit Nunaat nunanut Issittumiittunut allanut sanilliulluni tuniluuffiunnginnerpaasimasoq, suliniutip allaaserineqarnerani, Kalaallit Nunaanni Ilisimatusarnermut Siunnersuisoqatigiit nittartaanni saqqummiunneqarsimasumi, atuarneqarsinnaavoq.

Misissuinerit sisamat ingerlanneqassapput. Ilaatigut avataanit tikittut misissugarineqartarnerannik suliniut misissorneqassaaq. Kalaallit Nunaanni inuit eqimattat Covid-19-imut akiuussitissinneqarsimasut akornanni, piffissap ingerlanerani akiuussutissinneqarsimanerup sunniutaanik, takutitsissapput. Pisortatigut Covid-19-imut suliniutit meeqqani inersimasunilu aneersaatuutitigut nappaatinut allanut 2020-22-mi sunniuteqarsimanersut misissorneqassaaq. Taamatuttaaq ajornerpaamik pisoqarsimagaluarpat, nunat Issittumiittut sinnerisut killilersuinerit imaluunniit killilersuinerit ikinnerusut allalluunniit pilersinneqarsimagaluarpata qanoq ingerlasoqarsimasinnaagaluarnera modeli atorlugu misissuinikkut paasiniarneqassaaq.

– Neriuutigineqarpoq, suliniut Covid-19-ip Kalaallit Nunaanni sunniutaanik ilisimasanik pingaarutilinnik Kalaallit Nunaanni innuttaasunut innuttasunullu assingusunut Covid-19-ip akiorniarneqarneranuinnaanngitsoq atatillugu, aamma nappaatinut allanut soorlu nualluummut nunarsuarmi tamarmi atugaasumut, innutaasunut mianernartunut taakkununnga kingunipiloqarsinnaasunut, nalilerujussuusussamik tunniussaqarsinnaassasoq, suliniummik allaaserisami allassimasoqarpoq.

Qangaanerusoq ullutsinnilu perorsaariaaseq

(NOQ) Ph.d.-nngorniaq Ilisimatusarfimmeersoq Ivalo Adolfsen Arnfjord »Kalaallit Nunaanni meeqqat meeqqeriviat« pillugu oqaluttuarisaanermit ilisimasanik nutaanik katersillunilu aaqqissuussiniarpoq.

– Kalaallit Nunaanni perorsaanikkut ileqqoqarpoq sivisuumik atuussimasumik perorsaanikkullu oqaluttuarisaaneqarluni pingaarutilimmik. Tamanna oqaluttuarineqanngisaannarsimavoq, allaaserisami nassuiaataani allappoq.

Qangaanerusoq periaatsip soqutiginartumik qiviarfiginerata, perorsaasunik soraaninngorsimasunik perorsaanermillu ilinniarfimmi ilinniartitsisuusimasumik apersuinermik imaqartup, saniatigut ullumikkut meeqqanik qanoq sullissisoqarnera misissuiffiginiarpaa. Tamanna pissaaq peqataasunik malinnaaviginninneq, pingaartitat aamma atualersussanut sinniisuunik oqaloqateqarneq pillugit kommunini ulluunerani paaqqinnittarfinnik suleqateqarnikkut.

Ph.d.-nngorniutip Kalaallit Nunaanni perorsaanikkut oqaluttuarisaanerup paasisaqarfigineqarnerunissaanut tapersiissutaanissaa naatsorsuutigineqarpoq. Tamanna aamma meeqqat aamma tamat oqartussaaqataanerat pillugu suliamut ilisimasalittut nalinginnaasumillu oqallinnermut meeqqallu meeqqerivinni inuuneraanni suliamut tunngasutigut ineriartornermik pisoqarnissaanut tapersiissutaassaaq. (Najoqqutaq: Nunatsinni Ilisimatusarnermut Siunnersuisoqatigiit).

Podcastinik nangeqattaartunik pilersaaruteqartoq

(NOQ) Suliassaqarfiit akimorlugit suliniummi soqutiginartumi Kalaallit Nunaannut atatillugu ikinngutitoqqanik taaneqartut misissuiffigineqassapput. »Old Friends« tassaapput mikrobit, qangaanerusoq ulluinnarni najuussimasut, kisianni inissiani inooriaatsip nutaaliaasup, eqqiluisaarnikkut pissutsit allanngornerisa, nereriaatsit nutaat inuillu pinngortitami pissusilersortarnerisa allanngornerisa malitsigisaannik tammakarsimasut.

– Mikrobit ilaat nappaatinut, sapigaqarnermut allanullu iluaqutaasumik sunniuteqarsinnaasimapput, suliniummilu ikinngutitoqqat sorlit puiorneqarsimanerat ilisariteqqinneqartariaqarneraullu misissorneqassaaq, suliniutip nassuiaataani allassimasoqarpoq.

Suliniut Ikinngutitoqqani periarfissat pillugit suliniummut annerusumut alloriassutaasinnaasoq podcastit nangeqattaartut ilisimatusarnerup suliarineqarneranik sammisaqarluni aqqutigalugu tusagassiarineqassaaq. Aqqutaani naalaartut ilisimasanik tapertaasinnaasunik ilassuteqarsinnaapput.

– Nangeqattaartuni sammisaq sammisallu pingaarutaa oqaluttuarineqassapput, aammali ilisimatusarnermik suliap ingerlanneqarnera: Paasissutissat qanoq ililluni nassaarineqarsinnaappat tamakkualu nutaanik ilikkagaqarnissamut qanoq atorneqarsinnaappat. Ilikkakkavut qanoq atorsinnaavavut? Suliniutip nassuiaataani allassimasoqarpoq.

Podcastit pilersaarutigineqartut KNR aqqutigalugu ingerlateqqinneqassapput. Assersuutigalugu naalaartartut qangatut nerisassioriaaseq, atisat pinngortitamillu atuineq pillugu paasissutissanik tunniussaqarsinnaapput. Ilisimatusartut tunuliaqutaasut tassaapput immikkut siunnersortiInge Høst Seiding aamma postdoc Aviaja Lyberth Hauptmann. (Najoqqutaq: Nunatsinni Ilisimatusarnermut Siunnersuisoqatigiit).

Avanersuarmi Uummannap eqqaani aarrit

(NOQ) Aarrit Wolstenholme fjordimi Mitit Qeqertaanni nunalittarfiat nutaaq Pituffimmi sulisartunit juunimi 2018-imi nassaarineqarpoq. Ukiut 100-t ingerlaneranni siullermeerluni Kitaani aarrit nunamiittut nalunaarsorneqarput, taannalu Svalbardimi nunalittarfiit saniatigut Issittumi nunalittarfiit uppernarsarneqarsimasut annersaraluggu, Pinngortitalierimmi ilisimatusartut marluk suliniutiminnut nassuiaatiminni allapput.

Aarrit qeqertanik atuinerat pissusilersortanerallu paasisaqarfiginerujumaallugu assiliivinnik ikkussuisoqarpoq (nunaqavissut ikiortigalugu sumiiffinnut ingerlanneqartunik). Ilisimatusartut pilersaarutigaat paasisanik nunaqavissunut saqqummiussinissaq, aamma inuiaqatigiinnut paasissutissinerup ilaatut isumaliutigineqarpoq, assilisat filmimut katiteriarlugit Pinngortitaleriffiup nittartagaatigut takutinneqarnissaat, suliniummut nassuiaammi allassimasoqarpoq. (Najoqqutaq: Nunatsinni Ilisimatusarnermut Siunnersuisoqatigiit).