Arctic Hub ilisimatusarnerup inuiaqatigiillu akornanni ataqatigiilersitsissaaq

his image shows the secretariat of the Arctic Hub standing outside in naure front of the mountain Sermitisiaq. Anna-Sofie Skjervedal, Jula Maegaard-Hoffmann, Nicoline Larsen, Jakku Bregnhøj, sekretariatsmedarbejder, Arctic Hub Greenland Research, Arctic Hub, Greenland, research, science

Nuummi nunat tamalaat akornanni ilisimatusarnermut sullissivik nutaatut pilersinneqartoq
issittumi ilisimasanik tigussaanerulersitsissaaq.

Allaatiginnittoq Uffe Wilken, Polarfronten

Tamanna anguneqassaaq Kalaallit Nunaanni ilisimatusarnerit ingerlanneqartut inuiaqatigiillu sinnerisa akornanni ataqatigiilersitsinikkut. Kalaallit Nunaannut iluaqutaasumik aamma Naalagaaffeqatigiinnerup sinneranut.

Kalaallit Nunaanni naapiffimmik, nunat tamalaat akornannit aamma najukkami ilisimatusarnernik ataqatigiissaarisinnaasumik aqqutissiuisinnaasumillu pilersitsinissamut eqqarsaatit ukiut arlallit suliarineqarsimapput. Taamaalilluni 1. novembari 2020, naapiffik Namminersorlutik Oqartussat aamma Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Ministereqarfik Københavnimiittoq aningaasaliisoralugit piviusunngortinneqarpoq. Ph.d. Anna-Sofie Skjervedal allattoqarfimmi aqutsisussatut atorfinitsinneqarpoq, maanilu sullissivik suunersoq aamma sullissivimmut ukiuni tulliuttuni suut takorluugaanersut pillugit oqaluttualaarpoq.

Sullissiviup suna atuuffigaa aamma ukkataraa?

Tunngaviusumik pingaarnertut atuuffia tassaavoq, najukkami inissisimalluta issittumi ilisimatusarnermut soqutigisanut ataatsimut eqiterinermut aallaavittut sulinissarput. Najukkami ilisimatusartut, nunallu tamalaat akornanni ilisimatusarnermi atuisut, inuussutissarsiortut, atorfillit, ilinniarfiit aamma najukkami inuiaqatigiit akornanni ataqatigiissitsissaagut. Qaffasissumik angusaqarluarniarpugut, sammisaqarfimmi matumani soqutigisat tamatigoortut arlaliummata.

Sullissivimmut 2021 tassaavoq pilersinneqarnermi ukioq siulleq, taamaammat paasiniartariaqarsimavarput nukit qanoq atorluarneqarnissaata tulleriaarnissaat. Taamaattoq Kalaallit Nunaanni, Kalaallillu Nunaat pillugu ilisimatusarnerit ingerlasut tamaasa ataatsimut pitsaanerusumik isiginissaata suliarineqarnissaa aamma ilisimatusarnerit pingaartut ingerlasut tamarmik ilaannik paasissutissiareqqiinnissaq siullertut suliarissallugit aalajangersimavarput. Isumaqarpugummi, ilisimasat avitseqatigiissutigineqartut aamma aallartinneqartut, tassaasut ilisimasat naleqarnerpaat.

Taakkua saniatigut aamma Naalagaaffeqatigiinnermi suleqatigiinnermik pilersitsinissaq aamma nunat killeqarfii akimorlugit ilisimatusarnermik ingerlatsinermi suliap ingerlasarneratan eqaallisarnissaa ukkataraarput.

Sooruna ilisimatusarnermut sullissivik Nuummi pilersnneqartoq?

Kalaallit Nunaanni ilisimatusarnerit suut ingerlanneqarnersut, ataatsimut isiginninnermik pitsaanerusumik pilersinnissaq, ukiuni arlalinni Kalaallit Nunaannit kissaatigineqarsimavoq. Ilutigalugu, ilisimasat najukkami pilersinneqartut najukkami tunngavilerneqarnissaat ilisimatusarnerup silarsuaata iluani ukkatarineqarnerulernera nalinginnaaleriartorpoq. Taamaanngippat ilisimasat annertuut annaaneqassapput, tigussaanatillu taamaammallu atorneqarsinnaanatik.

Arctic Hub-i pillugu isummap tunuliaqutaa tassarpiaavoq ilisimasat nalituut, ilisimatuut ilisimasaat, allaffimmi amusariami uniinnannginnissaasa qulakkeerneqarnissaat. Soorlu amerlasuut paasereeraat, piffissami inuuvugut, pilertortumik iluarsiissutinik pisariaqartitsiffiusumi. Upperaarput, ilisimatusarneq, Kalaallit Nunaanni eqqaanilu ingerlanneqartoq, akissutissanik amerlasuunik imaqartoq. Taamaammat ilisimasat taakku tigoriaannanngortinneqarnissaannut ikiuunnissaq uagut suliassatsitut pingaarnerpaatut isigaarput.

Sullissivimmut suut piffissami qaninnermi ungasinnermilu anguniagaappat?

Kalaallit Nunaat Naalagaaffeqatigiiffiullu sinnerata ilisimasat Issittumi maani pilersinneqartut pitsaanerusumik iluaqutigineqarnissaat aamma inernerisa inuiaqatigiinnut saqqummersinneqarnissaat atorneqarnissaallu pingaarnertut tapersersugassaraarput. Sammiviit marluk maannakkut suliaqarfigaagut: Paasissutissiaqarnissaq aamma ataqatigiilersitsinissaq.

Ataatsimut isiginninnermik pilersitsinissamik annertuumik paasissutissiaqarnermik suliassaqarpugut ilaatigullu taamaaliussaavut ilisimatusarnerup, Kalaallit Nunaanni ingerlanneqartup, takussaanerulersinneratigut aamma inuiaqatigiinnut tigussaanerulersinneratigut – ilinniartunit inuussutissarsiortunut atorfilinnullu. Ukiamut passissutissiinermi aaqqissuussinerit arlallit ingerlattussaavagut, tassani najukkami ilisimatuut ilisimatusarfigisamik innuttaasunut paasinartunngorlugit saqqummiussisarnissaanut pikkorissarniarpagut. Taamatut neriuutigaarput ilisimatusarnerup inuiaqatigiinnut ataqatigiilersinnissaa pitsanngorsarneqassasoq.

Ataqatigiilersitsinissaq eqqarsaatigalugu/naleqqiullugu, aqqutissiuisinnaasutut suliaqarniarpugut, tassaasut soqutigisaqaqatigiit akimorlugit akornanni qaninnerusumik attaviliisut – s.i. ilisimatusarneq-ilinniartitsineq, ilisimatusarneq-inuussutissarsiorneq aamma ilisimatusarneqpisortat attavilernerasigut. Tassunga assersuut septembarip qaammataaneerpoq, tassani imarsiornermik inuussutissarsiortut imarsiornermi ilisimatusartullu workshopimi ataatsimoortippagut, tassa eqimattakkuutaat marluk ataatsimoorlutik, qanoq sakkut ilisimatusarnermik tunngaveqartut nutaaliornermik, ineriartortitsionermik aamma isumannaallisaanermik aallaaveqarluni atorneqarsinnaanersut misissorpaat.

Aaqqissuussinermut tunngaviusumik eqqarsaataasimavoq inimik pilersitsinissaq, tassani inuit suliat assigiinngitsut akimorlugit suliaqartut ataatsimoortissimavagut, taamaalillutik ataatsimut qanoq ilillutik ilisimasat pissarsiarineqarsinnaasut pitsaanerpaamik atorsinnaanerat pillugu oqaloqatigiinniassammata. Pisoq taanna ilisimatusarnerup inuiaqatigiillu akornanni ataqatigiilersitsisuusutut atuuffitsinnut takussutissaavoq.

Suna ilissinnut pissuanarnerpaava?

Sullissivimmut pissuanarpaavoq, soqutigisaqaqatigiit tamakkerlugtik pisariaqartitaat kissaataallu naammassisinnaannginnatsigit. Amerlapput assigiinngiiaartunillu sammiveqarlutik. Oqaatigereerparput, tassani aallartissalluta, taannalu tunngavigalugu ineriartortitsissalluta. Issittumut Kalaallit Nunaannullu soqutiginninneq pissutigalugu, naatsorsuutiginngilara, sullissiviup atassalluni tunngavia milliartussasoq.

Atuuffigisimasatsinni sivikitsumi, nittartakkatta attaveqatigiinnermilu naapiffinni quppernitta suli saqqumminnginnerini, soqutiginninnerujussuaq misigilereersimavarput. Ullut tamakkiallugit Sydkoreamit, Australiamit, Tuluit Nunaannit (England) Amerikamit allanillu saafigineqartarpugut.

Inuit siumut akimullu ataqatigiilerusupput imaluunniit ilisimasanik ujartuipput. Taamaammat pisariaqartitsineq ersarippoq, upperaarpullu Arctic Hub taanna naammassisinnaassagaa ataqatigiilersitsinikkut paasissutissiinikkullu.

Atassuteqarfissaq: Anna-Sofie Skjervedal

Paasissutissat piviusut: Arctic Hub pillugu

Arctic Hub Danmarkimit (ukiumut 3 mio. kr.-inik) aamma Kalaallit Nunaannit (ukiumut 0,75 mio. kr.-inik) aningaasanut inatsit aqqutigalugu aningaasaliiffigineqarpoq.

Arctic Hubimi siulersuisut

Siulittaasoq:
Ulrik S. Korsholm, Pisortaanerup tullia, Danmarks Meteorologiske Institut

Siulersuisunut ilaasortat:
– Lise-Lotte Terp, Pisortaaneq, Arctic Consensus
– Torben Røjle Christensen, Professor, Aarhus Universitet
– Frej Sorento Dichmann, Pisortap tullersortaa, Uddannelses- og Forskningsstyrelsen
– Carl Egede Bøggild, Specialkonsulent, Departementet for Uddannelse, Kultur og Kirke, Grønlands Selvstyre
– Karsten Peter Jensen, Naalakkersuisoqarfimmi pisortaaneq, Ilinniartitaanermut, Kultureqarnermut, Timersornermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfik, Namminersorlutik Oqartussat
– Kalaallit Nunaannit ilaasortaatitaq (maannamut inuttaqanngilaq)
– Kalaallit Nunaannit ilaasortaatitaq (maannamut inuttaqanngilaq)

Ilaasortat sisamat Danmarkimit qinerneqartarput aamma ilaasortat sisamat Kalaallit Nunaannit qinerneqartarput. Siulittaasuuneq ukiut pingasukkuutaartumik Danmarkip Kalaallit Nunaatalu akornanni nikittarpoq.

Siulersuisut piffissami 1. apriili 2020-mit 31. marsi 2023-mut toqqarneqarsimapput.

Pissarsiffik: Den Internationale Arktiske Hub pillugu suleqatigiinnissamut isumaqatigiissut februaari 2020-meersoq.

(Nassiunneqarpoq 9. septembari 2021).

–